Inhoud

Son en Breugel is een gemeente en woonplaats in de provincie Noord-Brabant, gelegen in de Meierij van 's-Hertogenbosch.

De gemeente bestaat uit de kerkdorpen Son en Breugel die op korte afstand tegenover elkaar aan de Dommel liggen. De gemeente heeft een oppervlakte van 0,28 km² aan water. De gemeente Son en Breugel maakt deel uit van het kaderwetgebied SRE.

Van de oudste geschiedenis van Son en Breugel is weinig bekend. Er zijn wel archeologische vondsten gedaan die er op wijzen dat er al in de Nieuwe Steentijd (5300-2300 v.Chr.) mensen woonden of kwamen. De huidige dorpskernen kwamen tot hun eerste ontwikkeling in de 12e tot 14e eeuw. Zij ontwikkelden zich ongeveer in hetzelfde tempo. In de 15e eeuw waren Son en Breugel bijna even groot. Son telde toen 141 haarden (huizen) en Breugel 153. In de periode erna kregen zowel Son als Breugel zwaar te lijden onder de gevolgen van de 80-jarige oorlog. Toen die in 1648 eindigde, stonden er in Son nog 60 huizen en in Breugel 80. In totaal woonden er toen naar schatting 600-700 mensen. Breugel herstelde het moeilijkst van de plunderingen en het geweld dat oorlogvoerende legers aanrichtten. Maar langzaam kwam er in beide kernen toch een herstel op gang. Onder Napoleon werden de kernen in 1810 samengevoegd tot één gemeente met één wapen. Het aantal inwoners lag toen op circa 1500 en dat bleef zo tot in de 20e eeuw. In de 19e eeuw was Son en Breugel een voornamelijk agrarische gemeente, waar de weinige grote boeren de dienst uitmaakten: zij huwden onderling en bezorgden elkaar posten in de gemeenteraad als raadslid, wethouder of burgemeester. In tegenstelling tot andere Brabantse dorpen kenden Son en Breugel in de 19e eeuw geen opkomst van de industrie. Pas na 1910 kwam er echte bevolkingsgroei op gang. Dit vond plaats in de tijd van de ontginning van de Sonse Heide, waarvoor mensen van buiten aangetrokken werden. Tegelijk daalde het sterftecijfer. In minder dan 30 jaar verdubbelde de bevolking van 1597 in 1910 tot 3538 in 1940. Dit was onder meer te danken aan burgemeester Antoon van de Ven, die ervoor gezorgd had dat de Stoomzuivelfabriek Sint-Petrus en de destructor van de NCB zich in Son vestigden.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, op 17 september 1944, vonden luchtlandingen plaats ten noordwesten van Son als onderdeel van Operatie Market Garden. Een van de taken van de parachutisten was de verovering van de Sonse brug over het Wilhelminakanaal. Die werd door de Duitse bezetters echter opgeblazen waardoor de opmars van grondstrijdkrachten naar het hoofddoel, de Rijnbrug bij Arnhem, vertraging opliep. Er werd enkele dagen hevig gevochten in en rond Son (zie bijvoorbeeld de soldaten Joe Mann, Robert Cole en Hendrik Veeneman). Ten noorden van Son, bij Wolfswinkel, bevond zich gedurende enkele jaren een tijdelijke militaire begraafplaats.

In de periode na 1960 ontwikkelde de gemeente zich van een boerendorp tot een forensengemeente. De groei van de bevolking zette in die tijd gestaag door. Op 16 augustus 2002 werd de 15.000e inwoner geboren.

Vanaf 11 september 2003 was een deel van de snelweg A50 gereed waarmee het drukke verkeer over de provinciale weg niet meer dwars door het centrum van Son hoefde, en de files bij de brug over het kanaal tot het verleden behoren.

Dat verkeer door het centrum is iets, wat nauw verbonden is met de geschiedenis van het dorp. Son en Breugel hebben eeuwenlang op een kruispunt van doorgaande wegen gelegen. De in 2013 vernieuwde brug over de Dommel, die beide dorpen verbindt, is van oudsher de grote doorgang geweest tussen Oirschot, 's-Hertogenbosch en de Peel. Dit heeft grote gevolgen gehad voor de geschiedenis van het dorp. Naast kooplieden maakten namelijk ook legers veelvuldig gebruik van deze overgang over de Dommel.

Oorspronkelijk kenden de kernen een agrarische bevolking. Na de Tweede Wereldoorlog werden zowel te Breugel als vooral te Son nieuwbouwwijken gebouwd, waarmee het een randgemeente van Eindhoven werd. De Gentiaan ten noorden van Son is daarvan een voorbeeld.

Vooral Son kent veel industrie. Van belang is het destructiebedrijf van de Noordbrabantse Christelijke Boerenbond, tegenwoordig Rendac geheten. Hier worden slachtafval en kadavers verwerkt tot veevoer en champignonaarde. Vroeger verspreidde dit een welhaast ondraaglijke stank. waarbij de stinksloot of stinkloop het pikzwarte afvalwater rechtstreeks afvoerde naar de Dommel. Tegenwoordig zijn er reusachtige biofilters en een zeer grote waterzuiveringsinstallatie aangelegd. De stank behoort daarmee tot het verleden.

Tussen het Wilhelminakanaal en de noordelijke randweg van Eindhoven ligt een groot bedrijventerrein, Ekkersrijt geheten. Hier bevindt zich o.a. het beursgenoteerde bedrijf Neways Electronics, dat professionele elektronische schakelingen ontwerpt, produceert en bijbehorende dienstverlening levert.

Van belang is verder het Science Park Eindhoven dat, in weerwil van de naamgeving, op het grondgebied van Son is gelegen en deel uitmaakt van het bedrijventerrein Ekkersrijt. Het herbergt een aantal bedrijven die hoogwaardig technologische producten vervaardigen. Ook ondernemingen in de ICT- en telecommunicatiesectoren zijn hier gevestigd.

De kernen van de gemeente zijn Son (gemeentehuis) en Breugel.

In het woonplaatsbesluit van 2008 werd de gemeente Son en Breugel opgedeeld in de woonplaats Son en de woonplaats Breugel, gescheiden door de Dommel. Op 26 juli 2011 heeft het college van burgemeester en wethouders besloten om de afzonderlijke woonplaatsen in te trekken en één nieuwe woonplaats ?Son en Breugel? vast te stellen, die het volledige grondgebied van de gemeente omvat. Als gevolg van het samenvoegen van de woonplaatsen moest er een straatnaam veranderd worden.